Opis
KWAS MRÓWKOWY
Masa cząsteczkowa: 46,03 g/mol
Odczyn: pH 2-3
Kwas mrówkowy, znany również jako kwas metanowy, jest najprostszym karboksylowym kwasem organicznym. Naturalnie występuje w pokrzywach oraz jadzie mrówek. Kwas mrówkowy jest substancją kowalencyjną, ale jego cząsteczki mogą również łączyć się między sobą wiązaniami wodorowymi. Jest żrącą cieczą o ostrym zapachu. Może powodować korozję, szczególnie wobec metali podatnych na działanie kwasów (np. żelazo, cynk, magnez). Posiada również właściwości grzybobójcze. Kwas mrówkowy jest reaktywnym związkiem ze względu na obecność grupy karboksylowej (-COOH). Posiada również zdolność działania jako reduktor. Jest jednym z bardziej reaktywnych kwasów organicznych. Ze względu na jego właściwości redukujące, kwas mrówkowy ma rolę w redukcji soli srebra do metalicznego srebra, co jest stosowane przy wytwarzaniu luster. Ponadto wykorzystywany jest w przemyśle paszowym, chemii gospodarczej i innych dziedzinach. Klasyfikowany jest jako materiał niebezpieczny o numerze UN 1779 zgodnie z przepisami ADR.
Na skalę przemysłową, kwas mrówkowy jest najczęściej produkowany podczas reakcji karbonylacji metanolu (CH₃OH) lub formaldehydu (CH₂(OH)₂)), czyli poddaniu jednej z tych substancji działaniu tlenku węgla (CO). Ta reakcja prowadzi do otrzymania mrówczanu metylu (HCOOCH₃). Mrówczan metylu następnie poddawany jest hydrolizie, podczas której powstaje kwas mrówkowy oraz uboczny metanol, który jest regenerowany. Co ważne, w tej reakcji czasem wykorzystuje się katalizator, taki jak kobalt czy rod. Kolejną powszechną metodą jest hydroliza formamidu (CH₃NO), gdzie hydrolizę przeprowadza się w obecności kwasów lub zasady, co prowadzi do otrzymania kwasu mrówkowego. Czasem na potrzeby transportu lub przechowywania, kwas mrówkowy jest przekształcany do formianu sodu za pomocą wodorotlenku sodu. Następnie, po dodaniu silnego kwasu (np. kwasu siarkowego H₂SO₄), formian sodu jest konwertowany z powrotem do kwasu mrówkowego.
Ponieważ jest słabym kwasem, kwas metanowy ulega częściowej dysocjacji w wodzie, co prowadzi do uwolnienia jonów wodorowych (H⁺) i mrówczanowych (HCOO⁻). Kwas mrówkowy reaguje z alkoholami, tworząc estry. Ulega również reakcjom utleniania w obecności różnych związków, tworząc dwutlenek węgla (CO2) oraz wodę.
Rynek
Zdecydowanym liderem na rynku globalnym kwasu mrówkowego są Chiny. Ważną rolę odgrywają również Indie i Stany Zjednoczone. W Europejskiej czołówce znajdują się Niemcy, Finlandia i Szwecja oraz Holandia. W Polsce, rynek kwasu mrówkowego nie jest zbyt duży, ale intensywnie rozwija się w związku z jego wszechstronnymi zastosowaniami w przemyśle i rolnictwie. Ze względu na obecny brak szeroko rozwiniętej infrastruktury do jego produkcji, najczęściej importuje się go z krajów takich Niemcy czy Chiny.
Kwas mrówkowy można przewozić na wiele sposobów. Częstym sposobem są cysterny kolejowe lub samochodowe, zrobione ze stali nierdzewnej lub odpowiednio zabezpieczonego aluminium. Te materiały są odporne na korozję, którą może wywołać kwas mrówkowy. Cysterny umożliwiają transport do kilkudziesięciu tysięcy litrów kwasu na długie dystanse. Kolejną metodą są również pojemniki IBC (Intermediate Bulk Containers), znane również jako, pojemniki DPPL, paletopojemniki lub mauzery. Są wykonane z chemoodpornego tworzywa sztucznego (np. polietylenu) i najczęściej mają pojemność 1000 litrów. Kwas mrówkowy pakowany jest również w beczki (20-200 L) i kanistry (5-25 L). Produkuje się je z HDPE (polietylenu o dużej gęstości), który jest odporny na działanie kwasów.
ZASTOSOWANIE
Kwas mrówkowy ma wiele zastosowań ze względu na swoje różnorodne właściwości. Dzięki swoim właściwościom grzybobójczym, jest częstym składnikiem preparatów do zwalczania grzybów oraz preparatów zakwaszających. Znajduje również zastosowanie w syntezie składników organicznych, takich jak kwas szczawiowy. W pszczelarstwie, kwas mrówkowy pomaga zwalczać pasożyty takie jak dręcz pszczeli. Jego właściwości grzybobójcze sprawiają również, że może być stosowany jako konserwant w przemyśle spożywczym (E236). W medycynie wykorzystywany jest jako środek rozszerzający naczynia krwionośne oraz do blokowania receptorów czuciowych i bólowych. Może być również zakwaszaczem w paszach, w stężeniach od 0,2% do 1%. W farbiarstwie i garbarstwie wykorzystywany jest do impregnacji tkanin oraz jako środek dezynfekujący.
ŚRODKI OSTROŻNOŚCI
| Opis | |
|---|---|
| Uwagi ogólne | Nie pozostawiać poszkodowanego bez opieki. Wynieść poszkodowanego z obszaru zagrożenia. Poszkodowanego utrzymywać pod przykryciem, w cieple. Natychmiast zdjąć całą zanieczyszczoną odzież. Zasięgnąć porady lekarza w przypadku pojawienia się jakichkolwiek wątpliwości, lub jeżeli objawy nie ustępują. W przypadku utraty przytomności ułożyć osobę w pozycji bezpiecznej. Nigdy nie podawać niczego doustnie. |
| Po narażeniu przez drogi oddechowe | Wyprowadzić lub wynieść poszkodowanego na świeże powietrze i zapewnić mu warunki do swobodnego oddychania. W przypadku nieregularnego oddechu lub bezdechu należy natychmiast zgłosić się do lekarza i rozpocząć czynności pierwszej pomocy. W przypadku działania drażniącego na drogi oddechowe, należy skonsultować się z lekarzem. Może być konieczne zastosowanie sztucznego oddychania i/lub podanie tlenu. |
| Po kontakcie ze skórą | Natychmiast zdjąć całą zanieczyszczoną odzież. Zanieczyszczoną skórę natychmiast przemyć dużą ilością wody. Natychmiast skontaktować się z OŚRODKIEM ZATRUĆ/lekarzem/…. |
| Po kontakcie z oczami | Spłukiwać obficie czystą, świeżą wodą, przez co najmniej 10 minut, utrzymując otwarte powieki. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać. Skontaktować się niezwłocznie z lekarzem okulistą. |
| Po narażeniu przez przewód pokarmowy | Przepłukać usta wodą (tylko, gdy osoba jest przytomna). NIE wywoływać wymiotów. Natychmiast zasięgnąć porady/zgłosić się pod opiekę lekarza. |
| Wskazania dotyczące wszelkiej natychmiastowej pomocy lekarskiej i szczególnego postępowania z poszkodowanym | Należy wykonać badania pod kątem możliwej perforacji żołądka lub przełyku. Istnieje możliwość uduszenia z powodu obrzęku krtani. Może wystąpić obniżenie ciśnienia krwi z wilgotnym rzężeniem, pienistymi plwocinami oraz wysokim ciśnieniem tętna. |
KODY ZAGROŻEŃ
| Kategoria | Kod | Opis |
|---|---|---|
| Zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia | H226 | Łatwopalna ciecz i pary. |
| H302 | Działa szkodliwie po połknięciu. | |
| H314 | Powoduje poważne oparzenia skóry oraz uszkodzenia oczu. | |
| H331 | Działa toksycznie w następstwie wdychania. | |
| Zwroty wskazujące środki ostrożności | P210 | Przechowywać z dala od źródeł ciepła, gorących powierzchni, źródeł iskrzenia, otwartego ognia i innych źródeł zapłonu. Nie palić. |
| P260 | Nie wdychać par. | |
| P280 | Stosować rękawice ochronne/odzież ochronną/ochronę oczu/ochronę twarzy. | |
| P301+P330+P331 | W PRZYPADKU POŁKNIĘCIA: wypłukać usta. NIE wywoływać wymiotów. | |
| P303+P361+P353 | W PRZYPADKU KONTAKTU ZE SKÓRĄ (lub z włosami): Natychmiast zdjąć całą zanieczyszczoną odzież. Spłukać skórę pod strumieniem wody lub prysznicem. | |
| P304+P340 | W PRZYPADKU DOSTANIA SIĘ DO DRÓG ODDECHOWYCH: wyprowadzić lub wynieść poszkodowanego na świeże powietrze i zapewnić mu warunki do swobodnego oddychania. | |
| P305+P351+P338 | W PRZYPADKU DOSTANIA SIĘ DO OCZU: Ostrożnie płukać wodą przez kilka minut. Wyjąć soczewki kontaktowe, jeżeli są i można je łatwo usunąć. Nadal płukać. | |
| P310 | Natychmiast skontaktować się z OŚRODKIEM ZATRUĆ/lekarzem. | |
| P405 | Przechowywać pod zamknięciem. | |
| P501 | Zawartość/pojemnik usuwać do każdego upoważnionego zakładu przetwarzania odpadów. |
Kwas mrówkowy nie spełnia kryteriów PBT / vPvB. Łatwo ulega biodegradacji, nie należy spodziewać się bioakumulacji. Nie zawiera substancji zaburzającej funkcjonowanie układu hormonalnego w stężeniu >= 0,1%. Według systemu GHS (Globally Harmonized System), kwas mrówkowy nie klasyfikuje się jako substancja zagrażająca środowisku wodnemu. Natomiast substancja może nadal wywierać wpływ na środowisko naturalne ze względu na ryzyko zakwaszenia środowiska naturalnego i toksyczność dla organizmów żywych w wyższych stężeniach. Zakwaszanie ekosystemów wodnych i lądowych może zaburzać ich równowagę oraz negatywnie wpływać na życie organizmów. Dlatego wykorzystanie kwasu mrówkowego powinno odbywać się ostrożnie oraz zgodnie z przepisami środowiskowymi. Należy przestrzegać procedur i regulacji dotyczących postępowania z substancjami niebezpiecznymi oraz przechowywać wyłącznie w oryginalnym opakowaniu w chłodnym, dobrze wentylowanym miejscu, z dala od źródeł ciepła lub iskrzenia/ognia.
